ถุงหอมในตำนาน สารพัดประโยชน์สมุนไพรจีน

ถุงหอมจากสมุนไพรจีน (中药香囊) หรือถุงหอม (เซียงหนาง香囊)  หรืออีกเรียกอีกอย่างว่า กระเป๋าหอม (เซียงเปา香包) คือ ถุงที่มีกลิ่นหอม มีที่มาจากชาวบ้านพื้นเมืองในชนบทของจีน สมัยก่อน ผู้ชายจะออกไปทำไร่ไถนาและใช้แรงงาน ในขณะที่ผู้หญิงจะดูแลงานบ้านและทอผ้าไว้ใช้ในบ้านเรือนของตน เพื่อป้องกันไม่ให้ผ้าที่ทอหรือเครื่องนุ่งห่มที่เก็บไว้ถูกแมลงกัดกิน จึงได้นำพืชสมุนไพรที่มีกลิ่นหอมมาใส่ไว้ในถุงเพื่อเป็นการขับไล่แมลงรบกวนต่างๆ และผู้หญิงจีน ก็นิยมพกถุงหอมติดตัวกันอยู่เสมอ ทำให้ถุงหอมเป็นที่รู้จักมากขึ้นเรื่อยๆ 

นอกจากนี้ สตรีชนชั้นสูงหรือสาวงาม มักพกถุงหอมติดตัวเพื่อเพิ่มความหอมสดชื่น เพิ่มสเน่ห์อันน่าหลงไหล จนมีคำกล่าวที่ว่า "ชาวตะวันตกใส่น้ำหอม คนจีนห้อยถุงหอม" นอกจากถุงหอมจะช่วยเพิ่มความหอมสดชื่น ให้กับผู้พกพาแล้ว ชาวจีนยังมีความเชื่อว่า ถุงหอมสามารถช่วยปกป้องคุ้มภัย ช่วยขจัดสิ่งชั่วร้ายต่างๆ รวมทั้งยังสามารถขับไล่ยุง แมลง ไม่ให้มากวนใจ ทั้งยังสามารถช่วยฆ่าเชื้อในอากาศ ช่วยป้องกันการเป็นไข้หวัดหรือโรคระบาดต่างๆ ได้ด้วย 

ถุงหอมได้กลายเป็นสัญลักษณ์ของความรัก โดยฝ่ายหญิงจะบรรจงปักทอลวดลายบนถุงให้สวยงามเป็นเอกลักษณ์ สะท้อนให้เห็นศิลปะวัฒนธรรม ความสวยงามปราณีต สีสันของเส้นไหมที่โดดเด่นของศิลปะจีน นิยมมอบให้คนรักในเทศกาลสำคัญต่างๆ จนถึงในปัจจุบัน ถุงหอมยังเป็นสัญลักษณ์สื่อถึงความรัก ความห่วงใยให้แก่กัน เช่น คนจะมอบให้ในเทศกาลวันไหว้ขนมบะจ่าง โดยมีวัตถุประสงค์หลักคือ (驱邪祈福)   ซึ่งมีความหมายว่า “ขจัดสิ่งชั่วร้าย นำพาโชคดี” 

สมุนไพรจีนหลายๆ ตัว มีกลิ่นหอม พร้อมด้วยสรรพคุณทางยาในการป้องกันและรักษาโรคแตกต่างกัน ไม่ว่าจะเป็น สมุนไพรที่เป็นดอกไม้ ใบหญ้า ก็จะโดดเด่นในเรื่องที่แตกต่างกัน โดยในถุงหอม มักจะรวมเอาสมุนไพรสรรพคุณดีๆ มารวมกัน มาดูกันว่า สมุนไพรที่นิยมใส่จะมีอะไร และมีประโยชน์อย่างไรบ้าง

สมุนไพรที่นิยมนำมาใส่ในถุงหอม ได้แก่

1. อ้ายเฉ่า (艾草) หรืออ้ายเย่ (艾叶) เป็นพืชในตระกูลดาวเรือง กลิ่นฉุนของอ้ายเย่สามารถทะลวงเส้นลมปราณเพื่อควบคุมการไหลเวียนของเลือดและลมปราณให้เป็นปกติ และยังขับไล่แมลงได้ นอกจากนี้ อ้ายเย่ยังสามารถบำรุงร่างกายเพื่อเพิ่มภูมิต้านทานโรคและป้องกันโรคได้ เช่น ไข้หวัด
2. ติงเซียง (丁香) หรือกานพลู ฤทธิ์อุ่น เป็นสมุนไพรที่เข้าสู่เส้นลมปราณม้าม กระเพาะอาหาร ปอดและไต สรรพคุณช่วยเพิ่มความอุ่นให้ม้ามและกระเพาะอาหาร แก้อาการสะอึกอาเจียน แก้ท้องเสีย เพิ่มความอบอุ่นให้หัวใจและลดอาการปวดแน่นหน้าอก บำรุงไต เพิ่มพลังหยาง บรรเทาอาการไอ ติงเซียงมีน้ำมันหอมระเหยช่วยทำให้จิตใจสงบผ่อนคลาย บรรเทาอาการไอ และยังช่วยระงับกลิ่นปากด้วย
3. โร่วกุ้ย (肉桂) หรืออบเชย อบเชยเป็นสมุนไพรที่มีกลิ่นหอม รสเผ็ด หวาน มักนำมาทำเป็นเครื่องเทศ และทำเป็นยาหอม ช่วยแก้อาการคลื่นไส้อาเจียน วิงเวียนศีรษะ อบเชยมีฤทธิ์ร้อน เข้าสู่เส้นลมปราณไต ม้าม หัวใจและตับ ช่วยเพิ่มความอบอุ่นให้ร่างกาย ลดอาการหนาวสั่นเหน็บชา อาการปวดเอว ปวดเข่า ปวดท้อง ปวดประจำเดือนที่เกิดจากความเย็น บำรุงไต ช่วยโรคหอบหืด และช่วยให้หายใจได้เต็มปอด
4. สือชางผู่ (石菖蒲) จัดเป็นยาในกลุ่มยาเปิดทวาร ฤทธิ์อุ่น เข้าสู่เส้นลมปราณหัวใจและกระเพาะอาหาร สือชางผู่มีกลิ่นหอม ช่วยกระตุ้นประสาท ช่วยเพิ่มการจดจำ เพิ่มความสดชื่น ช่วยฟื้นสติ นอกจากนี้ยังกระตุ้นการทำงานของม้ามและกระเพาะอาหาร ช่วยขับความชื้น ขับเสมหะ ลดอาการท้องอืด อาหารไม่ย่อย
5. ป้อเหอ (薄荷) หรือ Peppermint มีรสเผ็ด เย็น เข้าสู่เส้นลมปราณปอด และตับ ช่วยขับลมร้อน ระบายความร้อนในศีรษะและทำให้ตาสว่าง แก้เจ็บคอ กระทุ้งหัด แก้ไข้หวัด ปรับการไหลเวียนของตับ ลดอาการแน่นหน้าอก กลิ่นของป้อเหอยังช่วยขับความชื้น ช่วยบำรุงม้ามและกระเพาะอาหาร

ยาสมุนไพรจีนทั้ง 5 ชนิดนี้ เป็นตัวยาที่นิยมนำมาทำถุงหอมสมุนไพรจีน นอกจากนี้ ยังมีตัวยาอื่นๆ อาทิเช่น ชางจู๋ (โกศเขมา) (苍术) , เสี่ยวหุยเซียง (ผลยี่หร่า) (小茴香) , ปิงเพี่ยน (พิมเสม) (冰片), เซียง (โกศกระดูก) (木香) , เฉินผี (เปลือกส้ม) (陈皮) , ไป๋จื่อ (โกศสอ) (白芷) , ฮั่วเซียง(พิมเสนต้น) (藿香) , ชวงชงฺ(โกฐหัวบัว) (川芎) , เฉินเซียง(ไม้กฤษณา) (沉香) , หยวนจื้อ (远志) , เหลียงเจียง(ข่า) (良姜) , เก็กฮวย (菊花) , เหอฮวนผี(合欢皮) , จินอิ๋นฮวา(金银花) , เพ่ยหลาน (佩兰) , ดอกกุหลาบ(玫瑰花)  หรือสมุนไพรจำพวกดอกไม้ที่มีกลิ่นหอม เป็นต้น

สอบถามและสืบค้นข้อมูลด้านสมุนไพรเพิ่มเติมที่: ศูนย์ข้อมูลสมุนไพรไทย-จีน มหาวิทยาลัยหัวเฉียวเฉลิมพระเกียรติ

https://tchic.hcu.ac.th